 |
 |
 |
 |
 |
|
|
|
|
|
Ödev-Ders
»
Biyoloji » Mayoz bölünme |
|
|
MAYOZ B**ÜNME Hücrede kromozom sayısının yarıya indirgenmesi amacıyla yapılan bölünmeye mayoz veya redüksiyon bölünme deniir. Mayoz bölünmenin amacı gerçekte bir çoğalma değil, aksine eşeysel rekombinasyonları ve bunun sonucunda biyolojik çeşitliliği meydana getirmektir. Birbirini takibeden iki bölünme şeklinde olan mayozun birinci bölümünde kromozom sayısı yarıya iner, ikinci bölümünde ise tipik bir mitoz bölünme meydana gelir. İNTERFAZ I Mitoz bölünmede olduğu gibidir. Genetik materyal ve organeller kendini eşler. PROFAZ I Kromotin iplikler kısalıp, kalınlaşır ve belirgin kromozom şeklini alır. Kromozomlar üzerindeki kromerler belirgin hale gelir. Bu evreye Leptoten de denir. Çekirdek zarı yavaş yavaş erir ve sentrozomlar kutuplara doğru hareket eder.Homolog kromozomların her bir çiftinin yan yana gelip ve birbirinden ayrılmadan kalmalarına zigoten denir. Homolog kromozomlardaki bu protein eksenler birbirine enine protein kşprülerle bağlanarak çok sağlam synaptonemal kompleksleri oluştururlar. Yapısında 4 kromotid bulunan bu komplekslere tetrad bu olaya da sinapsis denir. birinci profazın bu evresine ise Zigoten adı verilir. Sinaps sırasında kromozomlar hem kısalıp hem de kalınlaşırlar. bu evreye de Pakiten de denir. Bu sırada çok önemli bir olay olan krossing over başlar. METAFAZ I Mitozda bir çift ikiz kromotid ihtiva eden homolog kromozomlardaki her bir kromozomun hücrenin ekvator tablasın a hareket etmesine karşılık, mayoz bölünmede ekvator tablasında yer alan kromozomlar 2 homolog kromozom çifti halindedir ve her birinde ikişer hibrid kromotid bulunmaktadır. ANAFAZ I Bu safhada profazın ortalarında birbirine sinaps yapan homolog kromozomlar birbirinden ayrılmaya başlarlar.Hibrid kromotidleri ihtiva eden her bir kromozomun iğ ipliklrine takılıp kutuplara doğru hareket etmesiyle birinci anafaz son bulunur. TELOFAZ I Bu safha tümüyle mitoza benzer tek fark ise mitozda yeni teşekkül eden çekirdekte ana hücreninkine eişt sayıda kromozom bulunmasına karşılık mayoz bölünmede bu kromozom sayısı yarya inmiştir. Mitoz bölünmedeki her bir kromozom bir kromotid kromozomdur. Halbuki mayozdakiler bir çift hibrit kromatid ihtiva eden kromozomlar halinde bulunurlar. Mayoz II Profaz II Birinci bölünmenin telofozı ile ikinci bölünmenin arasında bir dinlenme devresi olmadan çekirdek zarı parçalanır. Birinci iğ iplikçiklerinin doğrultusunu dik yeni iğ iplikçikleri oluşur. Metafaz II Her oğul hücrenin haploıd (n) kromozomu ekvatoral düzlem üzerinde dizilir. Bu evrede kromozomlar ikili görülür. Anafaz II Ekvatoral düzlem üzerinde dizilmiş olan diatlar sentromerlerinin uzunlamasına bölünmesiyle birbirinden ayrılırlar. Her kromatid anafaz kromozomu halinde kutuplara çekilir. Telofaz II Kromozomların helezonları açılır, dolayısıyla görünmez olurlar. Çekirdek zarları oluşur sitoplazma bölünür. Böylece bir hücreden 4 tane haploid hücre meydana gelir. * Sitoplazma bölünmesi Hayvansal hücrelerde: Çekirdek bölünmesi tamamlandıktan sonra sitoplazma ortadan boğumlanarak ikiye bölünür ve iki ayrı hücre oluşmuş olur. Bitkisel hücrelerde: Oluşmuş olan iki çekirdekli hücrenin ortasında bir orta lamel (ara lamel) oluşur ve hücre duvarına kadar ulaşır. Dolayısıyla birbirine bitişik iki hücre oluşur. Mayoz bölünme sonucunda n kromozomlu 4 hücre (gamet)oluşur. İlk bilgi gayet açık ifade edilmiş.. MAYOZ B**ÜNME: Eğer kadın ve erkekteki eşey hücreleri 46′şar kromozoma sahip olsalardı, bunların birleşmesi sonucu gelişecek olan zigot 92 kromozom içerecekti. Bu zigottan gelişecek olan insanın da vücut hücrelerinde normalin iki katı, yani 92 kromozom bulunacaktı. Böyle bir durum ise bütün hücrelerin, dolayısıyla bu hücreleri taşıyan insanın anormal olmasına neden olacaktı. Belki de böyle bir durum yaşam ile bağdaşama yacaktı. Doğa bu sorunu, eşeysel hücrelerin mayoz denilen bir bölünmeyle çoğalmalarını sağlayarak çözümlemiştir. Eşeysel hücrelerin kaynağım oluşturan ve 46 kromozoma sahip olan bazı özel hücrelerin her biri mayoz bölünme sonucu 23′er kromozoma sahip 4 yavru hücreye dönüşür. Böylece eşeysel hücrelerin 23′er kromozom taşımaları sağlanmış olur. Mayoz bölünme, birbirini izleyen iki bölünme olayının sonucunda oluşur. Bunlardan ilkine Mayoz I, ikincisine de Mayoz II bölünmesi denir. Mayoz Iden önceki interfazm son döneminde gerçekleşen DNA replikasyonu sonucu hücrenin içerdiği DNA miktarı bir kat çoğalır. Buna DNAnın tetraploid miktarı denir. Bu dönemde kromozomlar hala diploiddir. Mayoz I bölünme dönemi sonunda ortaya çıkan iki hücrenin her biri diploidmiktarda DNA taşırken lcromozomlan haploidtir, yani DNA miktarı kaynak hücreninkine eşit, kromozom sayısı ise kaynak hücrenin yarısı kadardır. Mayoz I sonucu ortaya çıkan iki hücreden her biri Mayoz II döneminde ikiye bölünür. Böylece ana hücrenin dört yavru hücreye dönüşmesi sağlanmış olur. Mayoz II sonucu ortaya çıkan hücrelerin dördü de haploid kromozom ve haploid DNA taşırlar. Haploid DNA ve haploid kromozom (23 tek kromozom> içeren dişi ve erkek eşey hücrelerinde, diploid kromozo ma (23 çift kromozom> sahip olan bir zigot hücresi ortaya çıkar. MAYOZ I: Mayoz I dönemi, mitoz olduğu gibi profaz, metafaz, anafaz ve telofaz olmak üzere dört bölümden oluşmuştur. Mayoz Ideki profaz dönemi leptşten, zigoten, pakiten, diploten ve diakinez adını alan dönemlere ayrılmıştır. MAYOZ II: Mayoz II bölünmesi telofaz Iden kısa bir süre sonra gerçekleşir. Mayoz Hden önce DNAnın iki kat arttığı bir interfaz dönemi yaşanmaz. Böylece mayoz I bölünme sonucu yeni haploid kromozom taşıyan iki yavru hücre ortaya çıkar. Bu iki yavru hücreler mayoz II döneminde hemen hemen mitoz bölünmenin aynı bir bölünmeyle haploid DNA ve haploid kromozom taşıyan dört yavru hücreye dönüşür ler. Yada bu.. Mayoz Bölünme Eseyli olarak üreyen canlilarin kromozom sayilarinin sabit kalmasi mitozdan farkli bir hücre bölünmesi ile olur. Bu bölünmede kromozom sayisi yariya iner. Bölünme sonrasinda her biri n sayida kromozom içeren gametler meydana gelir. Bu bölünme genel olarak esem hücrelerinde görülür. Mayoz bölünmede hücre kromozom sayisini bir defa arttirdiktan sonra iki defa bölünme geçirir. Bunlar mayoz I ve mayoz II olarak adlandirilir simdi bunlari ayri ayri görelim. Mayoz I Mitotik bölünmede oldugu gibi profaz, metafaz, anafaz ve telofaz evrelerinden olusmustur ancak en büyük fark profaz evresinde görülür. Profaz I DNA ipliklerinin kisalip kalinlasmaya baslamasi ile baslar.Bu evre sinirlari kesin olmayan 5 evreye ayrilip incelenir. Bu evreler; A)LEPTOTEN: Kromozomlarin mikroskopla seçilebildikleri andan itibaren baslar. Iki es kromatid birbirine sarili halde bulunur.Ayrica kromatidler üzerinde ´cromomere denilen ve koyu boyanan bölgeler fark edilir. B)ZIGOTEN: Biri andan digeri babadan gelen ve birbirlerine benzeyen homolog kromozomlar yan yana gelerek eslesmeye baslarlar Bu eslesme bir uçtan diger uca dogru devam eder.Bu evrede her biri iki kromatid tasiyan iki kromozomun yan yana durmasiyla sanki canli n sayida kromozom tasiyormus görülür.Görülen bu yapiya ´tetrad denir. C)PAKITEN: Homolog kromozomlarin eslesmesi tamamlanir ancak kromozomlar kisalmaya devam eder.Ayrica bu evrede kromozomlar arasinda genetik madde alisverisi olur buna crossing-over denir. Bu olay homolog kromozomlarin birbiri üzerine çakisan (kiyazma ´chiasma) kisminda gerçeklesir. D)DIPLOTEN: tetrattaki homolog kromozomlar birbirinden ayrilmaya baslar.Ancak kiyazma bölgelerinde ayrilma olmaz ve kiyazmalar uca dogru kaymaya baslar. E)DIAKINEZ: Kromozomlar son halini alir çekirdekçik kaybolur çekirdek zari parçalanir. Metafaz I Çekirdek zarinin kaybolmasi, sentriollerin kutuplara çekilmesi ve ig ipliklerinin olusmasi metafazi baslatir.Bu arada kromozomlarin sentromerleri ekvatoral düzlem üzerinde olacak sekilde gelisi güzel dizilirler. Anafaz I Tetradlar iki diata ayrilirlar ve her diat sentriyolü önde olmak üzere kutuplara giderler. Kiyazmalar birbiri üzerinden kayarak ayrilirlar.bu evrede indirgenme(redüksiyon; kromozom sayisinin yariya inmesi)bölünmesi olur.Yani ogul hücrelere giden kromozom sayisi ana hücreninkinin yarisi kadardir.Ayrica crossing-over nedeniyle kutuplar giden kromozomlar ana hücrenim kromozomlarina benzemezler. Telofaz I Telofazda olusan hücrelerde ya kromozomlar spirallerini çözer ve çekirdek zari olusur kromozomlar interfaz evresine dönmeye baslar yada kromozom yapisi degismeden ikinci bölünme evresine geçer. Profaz II Birinci bölünmenin telofazi ile ikinci bölünmenin arasinda bir dinlenme devresi olmadan çekirdek zari parçalanir. Birinci ig iplikçiklerinin dogrultusuna dik yeni ig iplikçikler olusur. Metafaz II Her ogul hücrenin haploid (n) kromozomu ekvatoral düzlem üzerinde dizilir. Bu evrede kromozomlar ikili görülür. Anafaz II Ekvatoral düzlem üzerinde dizilmis olan diatlar sentromerlerinin uzunlamasina bölünmesiyle birbirinden ayrilirlar. Her kromatid anafaz kromozomu halinde kutuplara çekilir. Telofaz II Kromozomlarin helezonlari açilir dolayisiyla görünmez olurlar.Çekirdek zarlari olusur sitoplazma bölünür. Böylece bir hücreden 4 tane haploid hücre meydana gelir. |