 |
 |
 |
 |
 |
|
|
|
|
|
Ödev-Ders
»
Coğrafya » Coğrafya Ders Notları [ GENİş / DETAYLI ] |
|
|
B**GELER COğRAFYASI Türkiyenin Coğrafi Konumu Türkiyenin Coğrafi Konumu ve Özellikleri Türkiye Kuzey Yarım Kürede, eski dünya karalarının birbirine en çok yaklaştıkları stratejik bir bölgede yer alır. Buna bağlı olarak matematiksel ve özel konumu ülkenin sosyal, politik ve ekonomik durumu üzerinde etkili olmaktadır. Türkiyenin Matematiksel Konumu Türkiye 36° - 42° Kuzey enlemleri, 26°-45° Doğu boylamları arasında yer alır. Buna bağlı olarak; 1. Türkiye dört mevsimin belirgin olarak yaşandığı ılıman kuşakta yer alır 2. Güneş ışınları yıl içinde düz zeminlere dik gelmez. Bu nedenle yatay düzleme dik duran cisimlerin gşlge boyları sıfır olmaz. 3. Ülkenin doğusu ile batısı arasında 76 dakikalık zaman farkı vardır. Türkiyenin Özel Konumu Türkiyenin eski dünya karaları olan Asya ve Avrupa kıtalarında toprakları bulunur. Üç tarafı denizlerle çevrili yarımada özelliği taşır. Ortalama yüksekliği fazla olup (1130 m), yükseklik batıdan doğuya doğru artar. Yakın jeolojik zamanda oluştuğundan kırıklı arazisi fazladır. Bu nedenle tektonik depremler sık görülür. Maden çeşitleri fazladır. Ortadoğu ve Asya petrollerine yakınlığı, boğazlara sahip olması jeopolitik önemini artırır. Türkiyeyi Çevreleyen Denizler Karadeniz Sularının Özellikleri Karadeniz, bol su taşıyan akarsularla beslendiğinden ve bol yağışlı bir bölgede bulunduğundan su seviyesi yüksektir. Bulunduğu enlem nedeniyle suların sıcaklığı Akdeniz sularına göre daha düşüktür Derinlerde kükürtlü hidrojen gazının bulunması, 200 mnin altındaki derinliklerde deniz canlılarının yaşamını engeller. Tuzluluk oranı, %o 18dir. Akıntılar Karadenizin su seviyesinin yüksek ve tuzluluk oranının düşük olması nedeniyle Karadenizden Marmara Denizine doğru bir üst akıntı bulunmaktadır. Marmara Denizinden de Karadenize doğru alt akıntı bulunur. Kıyı Tipi Karadenizin Anadolu kıyıları, dağlar kıyıya paralel uzandığından genellikle dik ve yüksek kıyılar şeklindedir. Boyuna kıyı tipi özelliğindedir. Bu nedenle, Anadolu kıyılarının gerçek uzunluğu ile kuş uçuşu uzunluğu arasındaki fark azdır. Marmara Denizi Sularının Özellikleri Marmara Denizi sularının özelliği bakımından, Akdeniz ile Karadeniz arasında bir geçiş özelliği gösterir. Karadenizden olan üst akıntı nedeniyle yüzeyde %o 23 tuzluluk oranı, Akdenizden olan alt akıntının etkisiyle derinlerde %o 36 civarındadır. Akıntılar Akdenizin tuzlu suları alt akıntı ile Karadenizin az tuzlu suları ise üst akıntı ile Marmara Denizi sularına karışır. Kıyı Tipi Marmara Denizi kıyılarında birden fazla kıyı tipi görülmektedir. Örneğin, İstanbul ve Çanakkale Boğazı kıyılarında ria kıyı tipi, İzmit-Yalova arasında enine kıyı tipi, kuzey kıyılarında limanlı kıyı tipi görülür. Ege Denizi Sularının Özellikleri Sularının özellikleri bakımından Akdenize benzerlik gösterir. Tuzluluk oranı, Ege Denizinin kuzeyinde yaklaşık %o33, güneyinde ise yaklaşık %o 37 dir. Akıntılar Akdenizin tuzlu suları alt akıntı ile Ege Denizi sularına karışmaktadır. Karadenizden ise Ege Denizine doğru üst akıntı bulunmaktadır. Kıyı Tipi Ege Denizinin Edremit Kuşadası arası, dağlar kıyıya dik uzandığından enine kıyı tipindedir. Güneybatı Anadolu kıyıları ise (Bodrum, Marmaris, Datça) ria tipi kıyılardır. Akdeniz Sularının Özellikleri Akdeniz sularının sıcaklığı diğer denizlerimizden daha yüksektir. Bulunduğu enlem nedeniyle sıcaklık ve buharlaşma fazladır. Buna bağlı olarak, tuzluluk oranı %o 36 ilse %o 39 arasında değişir. Akıntılar Akdenizin çok tuzlu yoğun suları dip akıntı ile Marmara Denizine ulaşır. Kıyı Tipi Akdenizin Anadolu Kıyıları genlikle boyuna kıyı özelliğindedir. Finike Kaş arasında Dalmaçya kıyı tipi görülür. Türkiyenin Sınırları ve Komşuları Türkiyenin kara ve deniz sınırlarının toplam uzunluğu yaklaşık 11.000 kmdir. Burada Türkiyenin kara sınırları ve komşuları incelenecektir. Sınırları Türkiyenin kara sınırları yaklaşık 2753 kmdir. Irak ve İran sınırları doğal sınır özelliği taşımaktadır. Diğer sınırlarımız yer yer bazı engellerden geçseler bile büyük çoğunluğu politik sınır özelliğindedir. En uzun sınırımız 877 kmlik Suriye, en kısa sınırımız 18 kmlik Nahçıvan sınırıdır. Komşuları Asya ile Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan bir kşprü özelliğindeki Türkiye, Asyada Gürcistan, Ermenistan, Nahçıvan, İran, Irak, Suriye, Avrupada Yunanistan ve Bulgaristan ile sınır komşusudur. Türkiyenin Coğrafi Bölgeleri Türkiyenin bölgelerini incelerken öncelikle bazı kavramların bilinmesi gerekir. Bunlar coğrafi bölge, coğrafi bölüm ve yöredir. Coğrafi Bölge : Taşıdığı belirli Coğrafi özellikleri ile çevresinden ayrılan, kendi içinde benzerlik gösteren en geniş coğrafi birimdir. Coğrafi bölgelerin sınırları belirlenirken doğal koşullar, sosyal ve ekonomik özellikler temel alınır. Coğrafi Bölüm : Bir coğrafi bölge içinde doğal koşullar, sosyal ve ekonomik özellikler bakımından farklılık gösteren küçük birimlerdir. Yöre : Bölüm içerisinde farklı özelliklere sahip, bölümden daha küçük birimlerdir. Iğdır Yöresi, Göller Yöresi, Menteşe Yöresi gibi. Türkiyenin Coğrafi Bölgeleri Ülkemiz 1941 yılında toplanan Birinci Coğrafya Kongresinde 7 coğrafi bölgeye ve 21 bölüme ayrılmıştır. Bunlar, 1. Karadeniz Bölgesi 2. Marmara Bölgesi 3. Ege Bölgesi 4. Akdeniz Bölgesi 5. İç Anadolu Bölgesi 6. Doğu Anadolu Bölgesi 7. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Karadeniz Bölgesi Bölge adını komşu olduğu Karadenizden almıştır. Bölgenin tümü doğal, ekonomik ve beşeri özellikler bakımından benzer özellikler gösterir. Ancak yer şekilleri, iklim, tarım, yerleşme ve ekonomik etkinliklere bağlı olarak 3 bölüme ayrılmıştır. Bunlar Batı, Orta ve Doğu Karadenizdir. Yer şekilleri Dağlar : Batı Karadenizde birbirine paralel 3 sıra halinde uzanan dağlar, Orta Karadenizde kıyıdan uzaklaşıp, tek sıra halinde uzanır. Ortalama yükselti azalmıştır. Doğu Karadenizde ise dağlar iki sıra halinde uzanır. Bölgenin en yüksek dağları bu bölümdedir. Dağ sıraları arasında batı-doğu yönlü uzanan çöküntü ovaları ile Çoruh-Kelkit, Gökırmak ve Devres vadiler yer alır. Ovalar : Bölgenin en geniş kıyı ovaları Çarşamba ve Bafra delta ovalarıdır. İç kesimlerde Suluova, Taşova, Turhal, Merzifon, Tosya, Boyabat gibi çöküntü ovaları yer alır. Bu çöküntü ovaları Türkiyenin en aktif deprem bölgeleridir. Akarsular ve Göller Akarsular : Yenice, Bartın, Kızılırmak, Yeşilırmak ve Çoruh bölgenin önemli akarsularıdır. Yatak eğimleri fazla, rejimleri düzensiz akarsulardır. Kar erimelerine bağlı olarak ilkbahar aylarında akım yüksektir. Göller : Bölgede buzul gşlleri ve heyelan set gşlleri fazladır. Özellikle Doğu Karadeniz Dağlarında buzul etkisiyle oluşmuş buzul gşlleri yaygındır. Sera (Uzungşl), Tortum, Borabay, Abant ve Yedigşller başlıca heyelan set gşlleridir. Ayrıca bölgede çok sayıda baraj gölü bulunmaktadır. İklim Bölgenin kıyı şeridinde her mevsim yağışlı, yazları serin, kışları ılık geçen Karadeniz iklimi etkilidir. Bu iklimi etkileri Orta Karadenizde yer şekillerine bağlı olarak iç kesimlere kadar ulaşır. Batı ve Doğu Karadenizin iç kesimlerinde iklim karasallaşır, yağış miktarı azalır. Doğal Bitki Örtüsü İklim koşullarının orman yetişmesine uygun olduğu Karadeniz Bölgesinde özellikle denize dönük dağ yamaçlarında sık orman örtüsü görülür. Ormanlar deniz seviyesinden başlar ve 2200 metrelere kadar ulaşır. Nüfus ve Yerleşme Bölge, nüfus sayısı bakımından 3. sırada yer alır. Nüfusun büyük bölümü Doğu Karadeniz kıyıları , Orta Karadenizdeki ovalar ve Batı Karadenizde Zonguldak Yöresinde toplanmıştır. Bölgede iklimin nemli olması ve tarımsal koşullar, kırsal nüfusun fazlalığına yol açmıştır. Arazinin engebeli olması, su kaynaklarının bolluğu dağınık yerleşmeyi yaygınlaştırmıştır. Konut tipi olarak ahşap evler yaygındır. İller Amasya, Artvin, Bartın, Bayburt, Bolu, Çorum, Giresun, Gümüşhane, Karabük, Kastamonu, Ordu, Rize, Samsun, Sinop, Tokat, Trabzon, Zonguldak. Ekonomik Özellikler Tarım Bölge ikliminin nemli olması, kıyıda yaz mevsiminin yağışlı geçmesi, buğday arpa gibi tahıl tarımını engellemiştir. Bol neme gereksinim duyan tarım ürünlerini yaygınlaştırmıştır. Tarım arazileri parçalı ve dar olup, genellikle eğimli arazilerdir. Bu durum tarımda makine kullanımını engellemiştir. Doğu Karadeniz kıyılarında bahçe tarımı yaygındır. Tarım Ürünleri Mısır : Kıyı kesiminde buğdayın yerini almıştır. Halkın temel besin maddesidir. Bölge mısır üretiminde 1. sırada yer alır. Ancak üretilen mısırın tümü bölge içinde tüketildiğinden ticari değeri yoktur. Tütün : Karadeniz Bölgesi, üretimde Ege Bölgesinden sonra 2. sırada yer alır. Bafra Ovası (Samsun) en yoğun ekim yapılan alandır. Ayrıca Tokat, Amasya, Düzce Ovası (Bolu) ve Rize Yöresinde yetiştirilir. Fındık : Kış ılıklığına gereksinim duyan fındık Karadeniz iklimine en uyumlu üründür. Türkiye üretiminin %84ü Karadeniz Bölgesi tarafından karşılanır. Bütün Karadeniz kıyılarında, yer yer iç kesimlerde yetişmesine karşın, en yoğun olarak Ordu ve Giresunda üretilir. Çay : Muson iklimine uyumlu bir tarım ürünüdür. Bol nem ve kış ılıklığına gereksinim duyar. Trabzon Rize arasında Doğu Karadeniz kıyılarında, denize dönük yamaçlarda yetiştirilir. Ülke üretiminin tamamını Karadeniz Bölgesi karşılar. Pirinç : Bol suya gereksinim duyar. Akarsu vadi tabanlarında ekimi yapılır. Tosya, Boyabat, Çarşamba ovaları başlıca ekim alanlarıdır. şekerpancarı : Bol yağışlı olan Doğu Karadeniz kıyıları dışında tüm bölgede yetişme koşulları vardır. Ekim alanları Kastamonu, Çorum, Tokat, Amasya illerinde geniştir. Keten-kenevir : Nemli iklim bitkisi olan keten Batı Karadeniz Bölümünde Kastamonu ve Sinopta yetiştirilir. Kenevir ise uyuşturucu özelliği nedeniyle devlet kontrolünde üretilir. Meyve : Amasyada elma, Kastamonuda erik, Rizede turunçgiller, Orta Karadenizde üzüm, Batı Karadenizde kestane tarımı yaygındır. Hayvancılık Gür otlaklar ve nemli iklimi büyükbaş hayvancılığı yaygınlaştırmıştır Batı ve Orta Karadeniz iç kesimlerinde tiftik keçisi yetiştirilir. Balıkçılık önemli geçim kaynağıdır. Bolu Yöresinde arıcılık ve kümes hayvancılığı yaygındır. Ormancılık Ormanların geniş yer kaplaması, ormancılığı önemli bir geçim kaynağına dönüştürmüştür. Batı ve Doğu Karadenizde kereste, tomruk, parke ve kağıt fabrikaları bulunur. Madenler ve Enerji Kaynakları Madenler : Doğu Karadenizde Artvin ve Murgul (Göktaş), Batı Karadenizde, Kastamonu Kürede bakır çıkartılır. Bölgede çıkarılan bakır, Samsun bakır fabrikasında işlenir. Enerji Kaynakları : Zonguldak havzasında taşkömürü çıkartılır. Türkiye üretiminin tamamını burası karşılar. Demir-çelik endüstrisinde enerji kaynağı olarak kullanılır. Taşkömürü tozundan Çatalağzı termik santralinde elektrik üretilir. Bolu, Çorum, Amasya ve Havzada linyit yatakları işletilmektedir. Enerji Üretim Tesisleri : Kızılırmak üzerinde Altınkaya, Yeşilırmak üzerinde Almus, Hasan ve Suat Uğurlu hidroelektrik santralleri kuruludur. Hopada petrolle çalışan termik santral yer alır. Endüstri Başlıca endüstri tesisleri şunlardır : UYARI : Endüstri Batı Karadeniz Bölümünde gelişmiştir. Zonguldak Havzası Türkiyenin ağır sanayi bölgesidir. şeker : Kastamonu, Turhal (Tokat), Suluova (Amasya), Çorum, Çarşamba (Samsun) Çay : Rize ve çevresi Demir çelik : Ereğli (Zonguldak) ve Karabük Kağıt : Çaycuma (Zonguldak), Taşkşprü (Zonguldak), Aksu (Giresun) Kereste : Bolu, Düzce, Bartın, Ayancık Ulaşım Yer şekilleri nedeniyle Orta Karadeniz Bölümü dışında bölgede ulaşım zordur. Samsun ve Zonguldak dışında demiryolu ile ard bölgesine bağlı olan liman yoktur. Samsun ve Trabzon bölgenin gelişmiş liman kentleridir. Trabzon Limanı, Zigana ve Kop geçitleri ile bölge içine ve oradan da komşu ülkelere bağlanmıştır. Turizm Bölgede gerek tarihi kalıntılar gerekse doğal güzellikler turizm için önemli potansiyel oluşturmaktadır. Bölge iklimi deniz turizminin gelişmesini engellemiştir. Batı Karadenizde Amasya ve Sinopta deniz turizmi gelişmeye başlamıştır. Özellikle Kaçkar Dağlarındaki buzul gşlleri, değişik bitki türleri bölgenin deniz turizmindeki açığını kapatacak derecede ilgi görmektedir. Bolu Aladağlar ve Abant çevresi kış sporlarının yapıldığı önemli merkezlerdir. Bölgenin Ülke Ekonomisindeki Yeri Karadeniz Bölgesi ekonomik gelişmişlik açısından 5. sırada yer alır. Aşağıda bölge ekonomisinde önemli yer tutan ürün ve ekonomik faaliyet türlerinin listesi verilmiştir. Çay Fındık Kenevir Pirinç Mısır Tütün Deniz ürünleri Taşkömürü Bakır Marmara Bölgesi Marmara Bölgesi, yer şekilleri ve sosyo-ekonomik özelliklerine göre dört bölüme ayrılmıştır. Bunlar, Yıldız Dağları Bölümü, Çatalca - Kocaeli Bölümü, Ergene Bölümü ve Güney Marmara Bölümüdür. Yer şekilleri Dağlar : Yer şekilleri bakımından sade görünümlü olan bölge, bölgeler arasında ortalama yüksekliği en az olandır. Samanlı, Yıldız, Koru, Ganos, ve Biga Dağları bölgedeki başlıca dağ sıralarıdır. En yüksek dağ kütlesi Uludağdır. Ovalar : Ergene, Adapazarı, Yenişehir, Karacabey, İnegşl ve Balıkesir bölgenin önemli ovalarıdır. Platolar : Bölgede aşınmış tepelikler, dalgalı araziler, geniş yer tutar. Çatalca, Kocaeli, Biga ve Gelibolu platoları yer alır. Akarsular ve Göller Akarsular : Ergene, Susurluk ve Sakarya bölgenin önemli akarsularıdır. Ayrıca Biga Yarımadasında (Çanakkale Boğazı çıkışında) denize dökülen Karamenderes ile Marmara Denizine dökülen Kocabaş çayları bulunur. Göller : Bölgenin Güney Marmara Bölümünde tektonik oluşumlu, büyük tatlı su gşlleri bulunur. Bunlar İznik Gölü, Ulubat Gölü, Manyas Gölü ve Sapanca Gölüdür. Durusu (Terkos), Büyük Çekmece ve Küçük Çekmece gşlleri ise kıyı set gşlleridir. Ayrıca bölgede birçok baraj gölü de bulunmaktadır. İklim Bölge, Akdeniz iklimi, Karadeniz iklimi ve karasal iklim arasında geçiş alanıdır. Ergene Bölümü dışında, bölgede bozulmuş Akdeniz iklimi görülür. Karadeniz ikliminin ve enlemin etkisine bağlı olarak yaz kuraklığı Akdeniz Bölgesine göre daha azdır. Kışın kar yağışı olağandır. Ergene Bölümünde ise karasal iklim özellikleri görülür. Bölgenin kış mevsiminde en soğuk bölümü burasıdır. UYARI : Marmara Bölgesinde çeşitli iklim tiplerinin görülmesi, bitki örtüsünün ve tarım ürünlerinin çeşitlenmesine yol açmıştır. Doğal Bitki Örtüsü Marmara kıyılarında 250-300 m yükseltiye kadar maki görülür. Karadeniz kıyıları ile Uludağda ormanlar yer alır. Yıldız Dağları Bölümü ise ormanların en geniş alan kapladığı yerdir. Orman bakımından 4. sırada yer alan bölgede iç kesimlere doğru gidildikçe antropojen bozkırlar görülür. Nüfus ve Yerleşme Marmara en kalabalık bölgedir ve nüfus yoğunluğu bakımından ilk sırada yer alır. Nüfuslanması, çok göç almasının bir sonucudur. Buna bağlı olarak kentleşme oranı en yüksek olan bölgedir. Çatalca Kocaeli Bölümü ile Bursa Yöresi yoğun nüfuslanmıştır. Yıldız Dağları Bölümü, Biga ve Gelibolu Yarımadası bölgenin en tenha yerleridir. İller Balıkesir, Bilecik, Bursa, Çanakkale, Edirne, İstanbul, Kırklareli, Kocaeli, Sakarya, Tekirdağ, Yalova Ekonomik Özellikler Tarım Bölgenin fazla engebeli olmaması nedeniyle, yüzölçümüne göre ekli-dikili arazinin en geniş alan kapladığı bölgedir. Tarımsal ürün çeşitliliğinin en fazla olduğu bölge olmasında yükselti azlığı ve çeşitli iklimlerin geçiş alanında bulunması etkili olmuştur. Modern tarım yöntemleri kullanıldığından, elde edilen verim yüksektir. Ancak tüketici nüfus fazlalığı nedeniyle tarım ürünleri bölge gereksinimini karşılayamaz. Tarım Ürünleri Buğday : Trakyada Ergene Bölümünde yoğun olarak yetiştirilir. Bölge, üretimde İç Anadoludan sonar 2. sırada yer alır. Ayçiçeği : Tohumlarından yağ elde etmek için yetiştirilir. Türkiye üretiminin % 80 ini bu bölge karşılar. Ergene ve Güney Marmara Bölümlerinde ekimi yoğunlaşır. şekerpancarı : Trakya, Güney Marmara ve Adapazarı ovalarında ekim yapılır. Tütün : Bölge, Türkiye üretiminde 3. sırayı alır. Bursa, Balıkesir, Adapazarında ekimi yoğunlaşır. Mısır : Bölge, üretimde Karadenizden sonra 2. sırayı alır. Adapazarı ve Bursa önemli ekim alanlarıdır. Pirinç : Meriç ovalarında ekimi yoğunlaşır. Edirne bölge üretiminde ilk sırayı alır. şerbetçi otu : Bira sanayinde tad ve koku verici olarak kullanılır. Bilecik Yöresinde ekimi yapılır. Zeytin : Güney Marmara Bölümünde Gemlik ve Mudanya Yöresinde üretimi yoğunlaşır. Bölge, üretimde Egeden sonar 2. sırayı alır. İri kalitede sofralık zeytin yetiştirilir. Dut : Bölgede ipek bşceği yetiştiriciliğine bağlı olarak dutçuluk önem taşır. Bursa, Balıkesir, Bilecik Yöresinde yoğun olarak yetiştirilir. Meyve : Bursa Yöresinde yoğun olarak yetiştirilir. şeftali, kiraz, çilek, kestane ve üzüm başlıcalarıdır. Sebze : Bursa ve Adapazarı ovalarında yoğun olarak yetiştirilir. Domates, patates, sarımsak, soğan, patlıcan, kabak, biber başlıcalarıdır. Hayvancılık Makineli tarım nedeniyle otlak alanları daraldığından besi hayvancılığı ve mandıracılık gelişmiştir. Büyük kentler çevresinde kümes hayvancılığı yaygındır. Bursa Yöresinde ipek bşcekçiliği önem taşır ve merinos koyunu yetiştirilir. Boğazlar ve Marmarada balıkçılık yapılır. Ormancılık Yıldız Dağlarının kuzeye bakan yamaçlarında, Samanlı Dağları üzerinde ve Uludağ çevresinde verimli ormanlar bulunur. Özellikle Karadeniz kıyılarındaki meşe ormanlarından yakacak odun üretiminde yararlanılır. Yıldız Dağları Bölümündeki ormanlardan odun kömürü ve kereste üretimi yapılır. Güney Marmara Bölümündeki ormanlar ise üretime en elverişli ormanlar arasındadır. Madenler ve Enerji Kaynakları Madenler Maden ve enerji üretiminde Marmara Bölgesinin Türkiye ekonomisine katkısı azdır. En önemli yer altı zenginliği Susurluk, Bigadiç ve Mustafa Kemal Paşa Havzasında çıkarılan bor mineralleridir. Enerji Kaynakları Trakya (Saray, Harmanlı), Çan ve Bilecikte önemli bir enerji kaynağı olan linyit yatakları bulunmaktadır. Trakya Hamitabat ve Marmara Ereğlisinde doğal gaz çıkarılır. Enerji Üretim Tesisleri Enerji üretiminin en az, tüketiminin ise en çok olduğu bölgedir. Hamitabattaki doğalgaz çevrim tirübünü ile Orhanelide linyitle çalışan termik santral başlıca üretim tesisleridir. Endüstri Başlıca endüstri tesisleri şunlardır : şeker : Alpulu, Susurluk, Adapazarı Konserve : Bursa, Çanakkale Bitkisel Yağ : Trakyada yoğunlaşır İçki-Sigara : Tekirdağ, İstanbul İlaç : İstanbul Dokuma : Bursa, İstanbul Seramik : İstanbul, Çanakkale, Bilecik Elektrikli Ev Eşyaları : İstanbul, İzmit Kağıt : İzmit, Balıkesir başlıcalarıdır. Cam : Kırklareli, İstanbul Petrol Rafinerisi : İzmit (İpraş) Petro kimya : İzmit Otomotiv : Bursa, İstanbul, İzmit, Adapazarı Traktör Vagon : Adapazarı Gemi Yapımı : İstanbul, Gölcük Ulaşım Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan en kısa kara ve demiryolları bu bölgeden geçer. Yer şekillerinin sade olması ve yükseltinin azlığı ulaşımı kolaylaştırmıştır. Yıldız Dağları Bölümü ile Biga Yöresinde arazinin engebeli olması nedeniyle ulaşım gelişmemiştir. İstanbul, kara, hava, deniz ve demiryolu ulaşımının kesiştiği noktada yer alır. Bursa ve Edirne de önemli yolların geçtiği diğer merkezlerdir. Bandırma, Kocaeli (İzmit) ve Tekirdağ ise diğer önemli liman kentleridir. Turizm Marmara Bölgesi doğal güzelliklerinin yanı sıra tarihi ve kültürel zenginliğiyle de turizmde önemli bir paya sahiptir. Türkiye turizm gelirinin % 50 sini bu bölge sağlamaktadır. İstanbul ve Bursa bölgenin iki önemli turizm merkezidir. Ayrıca Edirne, İznik, Çanakkale ve Gelibolu tarihi turizmin geliştiği yerlerdir. Özellikle Bursa ve Gönen çevresinde kaplıca turizmi gelişmiştir. Güney Marmara Bölümündeki Kuş Cenneti ve Uludağ milli parkları da bölge turizmine önemli katkıda bulunmaktadır. Bölgenin Ülke Ekonomisindeki Yeri Marmara Bölgesi endüstri ve ticaret sektörünün yoğunlaştığı Türkiyenin en gelişmiş bölgesidir. Aşağıda bölge ekonomisinde önemli yer tutan ürün ve ekonomik faaliyetlerin listesi verilmiştir. Ayçiçeği Sebze Zeytin Buğday Deniz Ürünleri İpek Bşcekçiliği Endüstri ürünleri Turizm Ege Bölgesi Ege Bölgesi, yer şekilleri, iklim ve bunun etkisine bağlı olarak beşeri ve ekonomik yönden farklı olan iki bölüme ayrılmıştır. Bunlar Ege Bölümü ve İç Batı Anadolu Bölümüdür. Yer şekilleri Yer şekillerinin oluşmasında 3. zaman sonları ile 4. zaman başlarındaki tektonik hareketler belirleyici olmuştur. Dağlar : Bölgenin batısında, Ege Denizine dik uzanan, doğu-batı yönlü dağlar ile bu dağlar arasındaki çöküntü ovaları yer alır. Kuzeyden güneye doğru sıralanan Kaz Dağı, Mardan Dağı, Yunt Dağı, Bozdağlar ve Aydın Dağları kırılma sonucu oluşan horstlardır. Manisanın Kula ilçesi yakınlarında genç volkan konileri yer alır. Ovalar : Doğu batı yönlü uzanan dağ sıraları arasında yer alan Edremit, Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderes ovaları kırılma sonucu oluşan grabenlerdir. Ege Bölümünde yüksekliği 250 metreden daha az olan çöküntü ovaları yer alır ve iç kesimlere doğru uzanır. Bölgenin en güneyindeki Menteşe Yöresinde ise karstik ovalar yaygındır. Platolar : Bölgedeki platolar Ege grabenlerinin doğusunda, İç Batı Anadolu Bölümündeki yüksek düzlüklerdir. Kıyı Ege ovalarının bittiği yerde, plato görünümündeki İç Batı Anadolu eşiği başlar. İç Batı Anadolu Platosu üzerinde yüksekliği 2000 metreden az olan Demirci, Eğrigöz, şaphane, Murat, Emir ve Sandıklı Dağları yer alır. Akarsular ve Göller Akarsular : Bölgenin akarsuları Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderestir. Hepsi Ege Denizine dökülür. Akarsuların aşağı çığırlarında arazi eğimi azaldığı için menderesler, akarsu ağızlarında ise akarsularla aynı adları taşıyan irili-ufaklı delta ovaları oluşmuştur. Akarsuların yatak eğimi az olduğu için hidroelektrik potansiyelleri de azdır. Göller : Göl bakımından fakir olan Ege Bölgesinde Bafa (Çamiçi) ve Marmara gşlleri yer alır. Bu gşller alüvyal set gşlleridir. Suları tatlıdır. İklim Kıyı kesimindeki Asıl Ege Bölümünde Akdeniz iklimi özellikleri görülür. Akdeniz ikliminin etkileri, çöküntü ovaları boyunca, kıyıdan yer yer 100-150 km kadar içerilere sokulur. Kıyı kesiminde kar yağışları ve don olayları çok ender görülür. Kışları oldukça ılımandır. Yaz mevsimi kıyı ovalarında oldukça sıcak ve kurak geçer. İç Batı Anadolu Bölümünde ise Akdeniz ikliminden karasal iklime geçiş özelliği görülür. Sıcaklık farkları artar. İç Batı Anadoluda kış mevsimi kıyı kesime göre daha soğuktur. Kar yağışları ve don olayları görülür. Yaz mevsimi ise kıyı kesime göre daha sıcaktır. İç Batı Anadoluda kıyı kesimine göre azalan yağışlar, ilkbahar mevsimine doğru kayar. Yaz kuraklığı kıyı kesimden daha azdır. Doğal Bitki Örtüsü Ege Bölümünde 500-600 metreler kadar makiler, daha yükseklerde iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar yer alır. İç Batı Anadolu Bölümünde çalılık ve ormanlarla, İç Anadoluya doğru bozkırlar gşürülür. Nüfus ve Yerleşme Nüfus sayısı bakımından Marmara, İç Anadolu ve Karadeniz bölgelerinden sonra 4. sırayı alır. Bölgede doğum oranı düşüktür. Yüzölçümü küçük olduğundan, nüfus yoğunluğu bakımından Marmara Bölgesinden sonra 2. sırayı alır. Nüfusun dağılışı düzenli değildir. Kıyı kesimindeki ovalar sık nüfuslu, iç kesimler ise dağlık Menteşe Yöresi ise oldukça tenhadır. Ege Bölümünde kentleşme oranı yüksek, göçler nedeniyle nüfus artışı fazladır. Ayrıca bu bölümde yer alan Kuşadası, Bodrum, Marmaris gibi turizm merkezlerinde yaz mevsiminde turizm nedeniyle nüfus artar. İller Afyon, Aydın, Denizli, İzmir, Kütahya, Manisa, Muğla, Uşak Ekonomik Özellikler Tarım Kıyı kesimindeki Ege Bölümünde verimli tarım topraklarının bulunması ve Akdeniz ikliminin etkisi nedeniyle, ekonomik değeri yüksek olan ihraç ürünleri yetiştirilir. Bu bölümde tarımda makine kullanımı yaygındır. İntansif (modern) tarım yöntemleri uygulanır. Tarımsal nüfus yoğunluğu fazla olan bu bölümde seracılık da yaygındır. İç Batı Anadolu Bölümünde iklimin karasallaşması ve sulamanın yaygın olmaması, tarımsal ürün çeşitliliğini azaltır. Kıyıda yetiştirilen ürünler bu bölümde yetiştirilemez. Tarım Ürünleri Asıl Ege Bölümünün Başlıca Tarım Ürünleri Tütün : Türkiye tütün üretiminin % 50sini bu bölge karşılar. Tüm kıyı ovalarında ekimi yapılan ve yurt dışına ihraç edilen tütün en çok Bakırçay Ovasında yetiştirilir. Zeytin : Akdeniz ikliminin tanıtıcı kültür bitkisi olan zeytin en çok Ege Bölgesinde yetiştirilir. Türkiye üretiminin % 48ini Ege Bölgesi sağlar. Edremit Ayvalık Yöresi başta olmak üzere tüm kıyı kesiminde ve yer yer 100 km içerilere kadar zeytin yetiştirilir. Üzüm : Türkiyede üzüm üretiminin % 40ını sağlayan bölge 1. sırada yer alır. Kurutularak ihraç edilen çekirdeksiz üzümün tamamını Ege Bölgesi üretir. Başta Gediz Ovası olmak üzere Büyük ve Küçük Menderes ovalarında yetiştirilir. İncir : Kış ılıklığı isteyen ve Akdeniz iklimine uyumlu olan incirin %82si bu bölgede yetiştirilir. Büyük Menderes, Küçük Menderes ve Gediz ovalarında incir üretimi yoğunlaşır. Kurutularak yurt dışına ihraç edilen incirin en çok yetiştirildiği yer ise Aydındır. Pamuk : Akdeniz iklimine uyumlu olduğundan kıyı ovalarında ekimi yapılır. Büyük Menderes ve Gediz ovalarında üretimi yoğunlaşır. Türkiye üretiminin % 42sini sağlayan Ege Bölgesi üretimde ilk sırayı alır. Turunçgiller : Akdeniz iklimine uyumlu olan ve kış ılıklığı isteyen turunçgil üretimi, İzmirin güneyindeki kıyı ovalarında yapılrı. Türkiye üretiminin %10unu sağlayan bölge, Akdeniz Bölgesinden sonra 2. sırayı alır. Pirinç : Çşküntü ovalarında ekimi yoğunlaşır. Sebze : Bölgenin sebze üretiminde önemli bir yeri vardır. Domates, biber, patlıcan, patates, salata, kereviz, pırasa, başlıcalarıdır. Meyve : Bölge kendine özgü meyve üretimi ile diğer bölgelerden ayrılır. İncir, turunçgil ve üzümün yanı sıra elma ve kiraz üretimi de önem taşır. İç Batı Anadolu Bölümünün Başlıca Tarım Ürünleri Haşhaş : Tohumundan yağ ve kozasından morfin yapımında kullanılan afyon sakızının elde edildiği bir bitkidir. Bu nedenle ekimi devlet kontrolünde yapılır. Türkiye üretiminin %90ını Ege Bölgesi karşılar. Afyonkarahisar çevresinde ekimi yoğunlaşır. Tahıllar : Bölgede üretilen tahıl ülke üretiminin % 10a yakın bölümünü karşılar. Tahıllardan buğday ve arpa, Afyon, Kütahya, Denizli ve Uşakta üretilir. şekerpancarı : Önemli bir endüstri bitkisi olan şekerpancarı Afyon, Kütahya ve Denizlide üretilir. Ayçiçeği : Denizel etkilerin sokulmadığı İç Batı Anadoluda sulanabilen alanlarda yetişir. Baklagiller : Uşak, bölgede nohut üretiminin en fazla yapıldığı yerdir. Hayvancılık Bölgede hayvan otlatmaya elverişli alanlar pek fazla değildir. Otlaklar daha çok İç Batı Anadoluda görülür. Bölgenin kıyı kesiminde besi hayvancılığı, İç Batı Anadolu Bölümünde dağlıç ve sakız ırkı, İç Batı Anadolu platolarında karaman ırkı koyun yetiştirilir. Özellikle maki alanlarında kıl keçisi yetiştiriciliği önem taşır. Menteşe Yöresinde arıcılık gelişmiştir. Kümes hayvancılığı son yıllarda gelişme göstermiştir. Ayrıca doğal balıkçılığın yanı sıra kültür balıkçılığı da yapılır. Ormancılık Türkiye ormanlarının %19u Ege Bölgesinde yer alır. Ormanlar Asıl Ege Bölümünde yoğunlaşır. Menteşe Yöresi, Aydın Dağları, Bozdağlar ve Kaz Dağı orman bakımından en zengin alanlardır. Menteşe Yöresinde sığla yağı üretimi yapılır. Günlük ağacı ve meyan kşkü de bölgedeki diğer önemli orman ürünleridir. Madenler ve Enerji Kaynakları Madenler : Krom üretiminde ikinci sırayı alan bölgede, Köyceğiz, Marmaris, Emette krom çıkarılır. Menteşe Yöresinde zımpara taşı, Afyonda mermer, Eymir, Ayazmand ve Torbalıda demir, Kütahya-Emette bor minerali çıkartılır. Ayrıca İzmir Çamaltı tuzlasında tuz üretilir. Enerji Kaynakları : Türkiyenin en önemli linyit yatakları bu bölgede yer alır. Linyit üretiminin %90ı Ege Bölgesinden sağlanır. Çıkarıldığı yerler; Muğla Yatağan, Manisa Soma, Kütahyada Tavşanlı, Tunçbilek, Seyitşmer ve Değirmisazdır. Linyitin önemli bir bölümü termik santrallerde yakılarak elektrik enerjisi üretilir. Enerji Üretim Tesisleri Termik santrallerin en çok olduğu bölgedir. Bu santraller; Manisa-Soma, Muğla-Yatağan ve Gökova ile Kütahya-Seyitşmer ve Tunçbilekte kuruludur. Termik enerjinin yanı sıra hidroelektrik enerjisi üretimi de yapılır. Demirkşprü (Gediz), Kemer ve Adıgüzel (Büyük Menderes) barajları bu bölgededir. Denizli-Saraykşyde jeotermal santral kuruludur. Endüstri Başlıca endüstri tesisleri şunlardır : Besin, Sıvı Yağ : İzmir, Ayvalık, Edremit şeker : Uşak, Afyon, Kütahya Sigara ve İçki : İzmir Petrol Arıtma ve Petro Kimya : İzmir - Aliağa Seramik, Çini, Porselen : Kütahya, Uşak, İzmir Pamuklu Dokuma : İzmir, Aydın, Nazilli, Sşke, Bergama, Denizli ve Uşak Otomotiv : İzmir Tarım Makineleri : Manisa, Aydın Kağıt : Afyon (Çay) Azot Gübre : Kütahya Ulaşım Doğu batı yönlü uzanan dağlar ve arasındaki ovalar, kıyı kesimle iç kesimi birbirine bağlayan yolların yapımını kolaylaştırmıştır. Dağlık Menteşe Yöresi dışında bölgede ulaşım sorunu yoktur. İzmit limanı ard bölgesine kara ve demiryollarıyla bağlanmıştır. Türkiyenin en önemli ihraç limanıdır. Afyon ve Denizli de önemli yolların kesiştiği, ulaşımın geliştiği merkezlerdir. Turizm Ege Bölgesinde özellikle kıyı kesimler tarihi ve doğal güzellikleriyle turizmin çok geliştiği yerlerdir. Bodrum, Marmaris, Kuşadası, Çeşme, Didim, Foça deniz turizminin geliştiği merkezlerdir. Denizli Pamukkaledeki travertenler, kaplıcalar, Selçuk-Efeste Meryem Ana Kilisesi ve antik kent, Bergama, Sard, Didim, Milet, Afrodisyas anitk kentleri, Afyon ve Kütahya kaplıcaları bölgenin diğer turizm zenginlikleridir. Bölgenin Ülke Ekonomisindeki Yeri Ege Bölgesi sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından Marmara Bölgesinden sonra 2. sırada yer alır. Aşağıda bölge ekonomisinde önemli yer tutan ürün ve ekonomik faaliyet türlerinin listesi verilmiştir. İncir Pamuk Tütün Üzüm Zeytin Haşhaş Linyit Endüstri ürünleri Turizm |